کلاچ ماشین چیست و چگونه کار می کند؟
در موتور خودرو یک وسیله مکانیکی وجود دارد که به موتور اجازه می‌دهد در حالت ثابت کار کند که به آن کلاچ میگویند. کلاچ،نوعی پدال می باشد که برای تعویض دنده می باشد. از آن جایی که موتور خودرو شما همیشه در حال چرخش است باید راهی وجود داشته باشد که چرخ ها از هم جدا شوند تا بتوانند حرکت را متوقف کنند
کلاچ اساسا اتصال بین محور های موتور و محورهایی که چرخ ها را می چرخاند را کنترل میکند تا بتوانید دنده ها را عوض کنید. این قطعه رابط اتصال بین موتور و گیربکس است
وقتی کلاچ اعمال می شود موتور می چرخد اما چرخ ها نمی‌چرخد زیرا موتور و گیربکس از هم جدا میشوند.
اجزای اصلی کلاچ عبارتند از:
فلایویل، پوسته کلاچ، فنر کلاچ، صفحه کلاچ،بلبرینگ کلاچ، دوشاخه کلاچ
فلایویل(flywheel)
فلایویل، جز جدایی ناپذیر موتور است که به عنوان بخشی از کلاچ نیز استفاده شود. که روی میل لنگ موتور نصب شده است هر بار که موتور می چرخد این دستگاه مکانیکی چرخان نیز میچرخد. فلایویل محل اتصال سیستم کلاچ به موتور است و بین این دو سیستم قرار میگیرد.
پوسته کلاچ
پوسته کلاچ توسط پیچ به فلایویل متصل شده و قطعاتی شامل: دیسک کلاچ، فنر کلاچ و صفحه کلاچ در درون آن قرار گرفته است و هنگام چرخش فلایویل، پوسته کلاچ به همراه آن میچرخد.
فنر کلاچ
فنر کلاچ روی پوسته کلاچ قرار گرفته است و وظیفه آن فشرده کردن دیسک کلاچ بر روی صفحه کلاچ است فنر کلاچ به دو نوع، فنر خورشیدی(دیافراگمی) و فنر مارپیچی وجود دارد.
دیسک کلاچ
قطعه ای به شکل حلقوی است که در درون پوسته کلاچ توسط فنر کلاچ و چندین خار و زبانه ثابت شده است. دیسک کلاچ قابلیت حرکت طولی داشته و با فشرده سازی فنر کلاچ می تواند از صفحه کلاچ جدا شود.
صفحه کلاچ
صفحه مدوری است که در تماس اصطکاکی با دیسک کلاچ قرار دارد. این قطعه با فشار دیسک کلاچ در تماس دائم با فلایویل است و در صورت فشردن پدال کلاچ اهرم بندی سیستم عمل کرده و صفحه کلاچ را از فلایویل جدا میکند.
وسط صفحه کلاچ یک توپی هزار خاری قرار داده شده است.جهت درگیری با شفت ورودی جعبه دنده که در صورت دوران فلایویل صفحه کلاچ شفت متصل شده را به گردش در می آورد.
به دور صفحه کلاچ لنتها توسط میخ به صفحات فنری موج دار، صفحه کلاچ پرچ گردیده است. که در هنگام درگیری کلاچ فشار وارده به صفحه به صورت تدریجی انجام بپذیرد در ضمن روی لنتها شیارهایی جهت خنک کاری بهتر و جلوگیری از داغ شدن تعبیه شده است.
بلبرینگ کلاچ
بر روی غلافی حول محور ورودی جعبه دنده قرار گرفته است. وظیفه این قطعه فشردن تیغه های فنر دیسک کلاچ می باشد طوری که با فشار بر روی تیغه ها قسمت دیسک کلاچ به عقب کشیده شده و از صفحه جدا میگردد.
دو شاخه کلاچ
این قطعه بر روی بلبرینگ کلاچ قرار گرفته است و روی آن حرکت می کند به شکل دو شاخه دارای یک لولا می باشد.
وظیفه کلاچ ماشین چیست؟
کلاچ به موتور کمک میکند تا در حالت ثابت کار کند.
میتوان از آن برای کاهش دور موتور استفاده کرد.
امکان تعویض آسان دنده ها را فراهم میکند
کنترل خودروی صاف به دست می آید.
افزایش نیرو و انتقال آن به چرخ ها
افزایش قدرت خودرو
انواع کلاچ خودرو
به طور کلی کلاچ ها با توجه به محل و نوع کاربردشان به دو دسته اصلی اصطکاکی و غیر اصطکاکی تقسیم بندی میشوند.
کلاچ های غیر اصطکاکی به صورت زیر طبقه بندی می شوند:
کلاچ بدون لغزش
این نوع کلاچ که عموما در خودروهای شهری از آن استفاده میشود به دو حالت درگیری کامل و خلاص در سیستم گیربکس قرار میگیرد.
کلاچ یک طرفه
همانطور که از اسم این نوع کلاچ ها،مشخص است گشتاور تنها از یک طرف منتقل می شود.
کلاچ هیدرولیکی
در این نوع کلاچ ها از یک سیال جهت انتقال نیرو استفاده میشود.بدین صورت که نیرو از طریق یک صفحه به این سیال منتقل شده و سپس از طریق این سیال به صفحه دیگر که محرک است،منتقل میشود.
کلاچ الکتریکی
مشابه کلاچ های هیدرولیکی هستند با این تفاوت که پدال کلاچ ندارند و عمل کلاچ گرفتن، توسط کنترلر سیستم الکتریکی صورت می گیرد
کلاچ های اصطکاکی
اصولاً از نیروی اصطکاک جهت درگیری در این نوع کلاچ استفاده می نمایند بنابراین به دلیل ضریب اصطکاک بالا بین دو صفحه عاج دار،همیشه به طور کامل درگیر می شود. انواع کلاچ اصطکاکی شامل موارد زیر می باشد
کلاچ مخروطی (cone clutch)
کلاچ مخروطی از دو صفحه مخروطی تشکیل شده است که به هنگام درگیر بودن کلاچ نیرو از یک صفحه مخروطی به دیگری منتقل می شود
کلاچ دیسکی (plate clutch)
از صفحات مسطح درگیری کامل استفاده نموده و نیروی گشتاور را به صورت گریز از مرکز منتقل می نمایند این نوع کلاچ ها خود به چند دسته تقسیم بندی میشوند
کلاچ تک صفحه ای (Single plate clutch)
یکی از متداول ترین انواع کلاچ به شمار می آید شامل یک صفحه کلاچ است که به توپی متصل است که آزادانه روی شفت رانده شده و در جهت محوری یعنی موازی با شفت میلغزد.این نوع کلاچ خود به دو نوع تک صفحه ای با فنر لوله ای و تک صفحه ای با فنر خورشیدی طبقه بندی می شود.
کلاچ چند صفحه ای
کارکرد مشابه با کلاچ تک صفحه ای دارد ،با این تفاوت که در این نوع کلاچ بسته به گشتاور انتقالی،از چندین صفحه استفاده میگردد به گونه‌ای که دیسک ها و صفحات به صورت یکی در میان بر روی یکدیگر قرار گرفته اند.
کلاچ نیمه گریز از مرکز(semi -centrifugal clutch)
این نوع کلاچ به گونه‌ای طراحی شده است که در سرعتهای بالا نیروی گریز از مرکز، و در سرعت های معمولی، فنرها به انتقال گشتاور کمک می کند.
کلاچ گریز از مرکز(centrifugal clutch)
در این نوع کلاچ که به‌طور گسترده در خودرو های کنونی کاربرد دارد تنها از نیروی گریز از مرکز جهت اعمال فشار بر روی صفحات و درگیر کردن کلاچ استفاده می گردد.
کلاچ بخش بسیار مهمی از یک وسیله نقلیه دستی است زیرا بدون آن نمی توانید دنده‌ها را تعویض کنید مانند بسیاری از اجزای ماشین شما، کلاچ خودروی شما احتمالاً به مرور زمان فرسوده میشود.
سرعت فرسودگی کلاچ مانند هر قطعه دیگر خودرو به نحوه رانندگی بستگی دارد. بنابراین مهم است که با کلاچ خود با احترام رفتار کنید.
چگونه می توانید طول عمر کلاچ خود را افزایش دهید؟
۱- سوار کلاچ نشوید
یک عادت رایج رانندگان این است که پای خود را روی کلاچ قرار می دهند حتی زمانی که دنده را عوض نمی کنند اگر چه این تغییر دنده را کمی آسان تر و سریعتر میکند اما ارزش سایش و پاره شدن آن را ندارد حتی کمی فشار روی پدال کلاچ می‌تواند باعث سایش شود که به مرور زمان افزایش می یابد.
۲- دنده را سریع و قاطع عوض کنید
زمانی که زمان تعویض دنده فرا رسید صبر کنید تا کلاچ باز شود و پدال را پایین نگه دارید تا زمانی که در دنده قرار بگیرید و سپس سریع و نرم از آن خارج شوید.
۳- از کلاچ خود به عنوان ترمز استفاده نکنید
اگر از آن به عنوان ترمز یا برای جلوگیری از عقب نشینی از روی تپه ها استفاده کنید می‌تواند به کلاچ شما آسیب برساند
۴-حمل نکردن بار های سنگین
حمل و نقل بارهای سنگین با خودرو به خصوص رفت و آمد در جاده های سربالایی با این میزان بار سنگین خودرو باعث فشار آمدن و وارد شدن حداکثر آسیب به صفحه کلاچ میشود.
همچنین تیکاف کردن( به حرکت در آوردن درجا خودرو و لاستیک های اتومبیل) به مرور عمر صفحه کلاچ را کم میکند. بکسل کردن خودرو دیگر نیز از مسائلی است که می‌تواند به صفحه کلاچ آسیب جدی وارد نماید.
۵- متوقف نکردن خودرو در مسیرهای سربالایی رانندگی
زمانی که در مسیر رانندگی خود در سربالایی ها ناچار به توقف هستید و در ترافیک گیر کرده اید برای جلوگیری از حرکت به عقب عادت دارید که با کمی فشار پدال کلاچ این امر را انجام دهید اما باید بگوییم که این کار به مرور باعث خرابی صفحه کلاچ خواهد شد در این شرایط می توانید از ترمز دستی برای متوقف کردن خودرو استفاده کنید.
علائم نشان دهنده ضعیف شدن صفحه کلاچ
سفت و خشک شدن پدال کلاچ و از دست دادن حالت ارتجاعی و فنری خود
افزایش دور موتور در هنگام حرکت و افزایش نیافتن سرعت
پله پله شدن کلاچ به دلیل خشکی و خرابی سیستم کلاچ
عقب پرت شدن سریع پا هنگام رها کردن کلاچ
صدا دادن دنده ها هنگام جا زدن
لرزش موتور و اتاق خودرو هنگام شروع حرکت از حالت توقف.
علائم مختلف وجود دارد که به شما می گوید صفحه‌کلاچ در وضعیت بدی قرار دارد خبر خوب این است که این علائم کاملاً قابل مشاهده هستند و شما می توانید قبل از اینکه خودرو با مشکلات بیشتری مواجه شود سریع اقدام کنید و عیب یابی کنید. در صورت بروز هر یک از مشکلات زیر ممکن است نیاز به تعویض کلاچ داشته باشید
۱-کلاچ نرم
کلاچ اسفنجی یکی از اولین نشانه های کلاچ فرسوده است اگر کلاچ شما اسفنجی و خیلی نرم به نظر می رسد به این معنی است که کلاچ شما فرسوده است
۲- مشکل در گرفتن پدال کلاچ
مقدار نیرو برای درگیر شدن با هر کلاچ وسایل نقلیه مختلف مورد نیاز متفاوت است این ورودی به خودرو اجازه می‌دهد تا پدال را کاملاً فشار داده و درگیر کند با این حال وقتی متوجه شدید که فشار زیادی بر درگیر شدن کلاچ وارد می کنید و مکانیزم آزادسازی آن مشکل دارد نشان دهنده فرسودگی کلاچ میباشد.
۳- چرخ دنده های لغزنده
در این مورد ماشین را روشن می‌کنید و احساس می‌کنید که موتور در حال چرخش است و دور در دقیقه افزایش می یابد بنابراین برای اینکه تعویض دنده اتفاق بیفتد خیلی شدید به نظر می‌رسد در مناطقی که باید توقف کنید و شروع کنید مانند رانندگی در ترافیک این وضعیت تشدید می شود
۴- پدال کلاچ ضربان دار
با ارتعاش و لرزش اجزای چرخان گیربکس خودرو ممکن است متوجه تکان دادن پدال کلاچ شوید که ممکن است صفحه فشار و یا اهرم رهاسازی یا فلایویل دارای مشکلاتی باشند
۵- گرم شدن بیش از حد
گرمای بیش از حد برای خودروها و سیستم کلاچ باعث خرابی آن میشود در هنگام گرمای بیش از حد اجزای مختلف در معرض سایش مکرر قرار می‌گیرند و این نیز یکی از علائم خرابی سیستم کلاچ است.
۶- نویز ناشی از رها کردن کلاچ
هنگامی که کمی روی پدال کلاچ فشار می آورید در صورتی که صفحه کلاچ در وضعیت بدی قرار داشته باشد شروع به شنیدن صدای جیر جیر می کنید.
۷- لرزش در سیستم انتقال
اگر صفحه فشار شل یا نامتعادل به نظر برسد سیستم کلاچ خودرو شروع به لرزش می کند.
۸- احساس سنگ زنی با تعویض دنده
هنگامی که خودرو شروع به تولید صدای جیر جیر ساییدن و چرخش می کند در حالی که گیربکس آن خنثی می‌ماند اغلب صدا با فشار دادن پدال کلاچ از بین میرود با چنین علامتی می‌توانید بگویید که مشکلی وجود دارد که نیاز به رفع سریع دارد.
۹- سیلندر های معیوب
گاهی اوقات مشکل برای کلاچ خراب می‌تواند مربوط به سیلندرها،بلبرینگ ها و شاخک باشد و نه خود صفحه کلاچ واقعی.با این حال برای کارکرد نرم کلاچ باید قطعات در وضعیت کار قرار داشته باشند.
نتیجه گیری
در آخر به این نتیجه می‌رسیم که اصلی ترین قطعه ای که مربوط به این میشود که ماشین حرکت کند و دنده تعویض شود صفحه کلاچ میباشد.و شما باید عیب یابی صفحه کلاچ و علت های آن را بدانید تا دچار مشکلات بیشتری نشوید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.